Warsztaty dla mieszkańców Andy. Czyli edukacja pełną parą!
Misja Fundacji Kahibalo brzmi: „poprawa poziomu świadomości ekologicznej i ochrony przyrody wśród obywateli Filipin poprzez wielowymiarową edukację i rzetelne badania”. Nic tak dobrze nie zobrazuje tej misji, jak nasze poczynania w styczniu – warsztaty dla mieszkańców Andy! Ale zacznijmy od początku, ponieważ nie wszyscy czytający śledzą nas na mediach społecznościowych lub dopiero zaczęli.
Grant studencki – skąd ten pomysł?
Historia przedsięwzięcia sięga 2023 roku. A dokładniej lipca tego roku, kiedy to nasza Julie dostała „cynka”, że Foundation for the Philippine Environment (FPE) ogłosiło nabór wniosków o grant dla młodych obywateli Filipin. Zbiegło się to z zakończeniem I Etapu naszego programu badawczego w gminie Anda na Boholu. Kilka naszych studentek, piszących swoje prace licencjackie z nami, przeprowadziło łącznie… Prawie 700 wywiadów! I to w miesiąc! Robi wrażenie, prawda? Były to trzy projekty – dwa skupione na wyraku filipińskim i jeden na lotokocie filipińskim. Wszystkie miały na celu rozpoznanie wiedzy miejscowych na temat tych gatunków oraz wychwycenie, co o myślą o nich samych i ich ochronie.
Wywiady dostarczyły nam ogromnej ilości ciekawych spostrzeżeń. Niektóre z nich są już opisane w publikacji naukowej, która jest na etapie recenzji – trzymajcie kciuki! Dysponujemy teraz (między innymi) danymi na temat rozmieszczenia populacji wyraków i lotokotów w Andzie. II Etap zakładał bowiem bardziej restrykcyjne badania ekologiczne w rejonach, które wskażą mieszkańcy. Tym samym, nabór na wnioski grantowe został ogłoszony w odpowiednim czasie. My jednak nie czekaliśmy i zaczęliśmy pisać wniosek, w dużej mierze mentorując nasze studentki.
Założenia grantu – badania i edukacja
Celem nadrzędnym planowanego projektu było zbadanie wielkości populacji lotokota filipińskiego. Gatunku, który otrzymuje ZEROWE zainteresowanie ze strony większości badaczy. Oczywiście poza nami! My postanowiliśmy przypatrzeć się bliżej temu gatunkowi. Na podstawie wyników z I Etapu wiedzieliśmy, że lotokoty najliczniej występują w 5 z 16 wsi w gminie Anda. Na poczet grantu wybraliśmy wsie Lundag i Katipunan. Wyboru dokonaliśmy ze względu na wypowiedzi mieszkańców, ale także ze względu na cechy wyróżniające je spośród innych. Lundag to wieś najbardziej pokryta lasem, zaś Katipunan to krajobraz bardziej rolniczy. Jest to zatem niesamowita gratka dla badaczy – można porównywać wiele rzeczy! Postanowiliśmy zbadać wielkość populacji lotokotów i w jaki sposób ona się różni pomiędzy wsiami. Do tego potrzebne były dane na temat szaty roślinnej oraz zagrożeń ze strony człowieka.
No tak, tylko te badania i badania. Tutaj nadchodzi niespodzianka! Nie tylko chcieliśmy uzyskać odpowiedzi na nurtujące nas pytania badawcze. Chcieliśmy zrewanżować się lokalnej społeczności za całą pomoc, a także wykorzystać ich własne odpowiedzi do… EDUKACJI! Jakże by inaczej! „Kahibalo” to w końcu w języku Cebuano „wiedza” lub „świadomość”. Podsumowując, nasz wniosek o grant zakładał najpierw badania, potem przeprowadzenie warsztatów edukacyjnych wśród miejscowej ludności. Zdajemy sobie sprawę ze złożoności problemów związanych z ochroną przyrody. Nie znają one wieku. Postanowiliśmy zatem zaangażować zarówno nastolatków, jak i osoby dorosłe! Bo KAŻDY ma wpływ na otaczające nas środowisko i żyjące w nim zwierzęta! Wniosek został wysłany w sierpniu 2023 roku.
Grant przyznany!
Długo oczekiwaliśmy w niepewności. W międzyczasie nasze studentki uczestniczyły w spotkaniach z FPE. Z kolei po spotkaniach trzeba było zrewidować trochę wniosek. Miesiące mijały… Pierwsi zwycięzcy zostali ogłoszeni, a naszego projektu wśród nich nie było. Okazało się, że projektów będzie finansowanych więcej i ogłoszenie wyników było rozłożone w czasie. Kiedy już niemal pogodziliśmy się z porażką… nieoczekiwanie otrzymaliśmy wiadomość, że nasz projekt znalazł się wśród zwycięzców! I to w marcu 2024! Tym samym przygotowania ruszyły pełną parą.
Co już zrobiliśmy?
Mówiliśmy już wiele na temat tegorocznych badań, więc nie będziemy tutaj wchodzić w szczegóły. Natomiast przypomnimy, że przeprowadziliśmy badania we wsiach Lundag i Katipunan. Co zrobiliśmy?
- Wytyczyliśmy 14 transektów liniowych o długości 500 m
- Przeszliśmy je łącznie 56 razy wypatrując zwierząt!
- Dogłębnie przyjrzeliśmy się szacie roślinnej na 5600 m2
- Przeprowadziliśmy bardziej szczegółowe wywiady z ponad 100 domostwami
Ile jest lotokotów w tych wsiach? Na tę informację będziecie musieli jeszcze trochę poczekać, bo jeszcze opracowujemy wyniki. Prace terenowe odbyły się w czerwcu, ale zanim opuściliśmy wsie, zrobiliśmy coś jeszcze. Omówiliśmy sprawy organizacyjne z sołtysami wsi dotyczące warsztatów edukacyjnych dla mieszkańców. Przedsięwzięcie zostało zaplanowane na październik, jednak z wielu przyczyn logistyczno-organizacyjnych, warsztaty zostały przełożone na styczeń 2025.
Warsztaty dla mieszkańców Andy – cel
Poprzez warsztaty dla mieszkańców gminy Anda chcieliśmy osiągnąć kilka rzeczy. Jedną z nich było wytłumaczenie (lub przypomnienie) mieszkańcom, jak działa nasza przyroda. Można to przyrównać to puzzli, które składają się z wielu elementów i każdy pasuje na swój sposób do innego, tworząc piękny efekt końcowy. Tak samo jest z ekosystemem, który jest niezwykle interesującą siecią połączeń między organizmami i ich środowiskiem. Oprócz tego chcieliśmy, aby słuchacze zrozumieli, czym jest bioróżnorodność oraz jakie korzyści nam przynosi.
Ale o co ta cała heca? Po co tyle? Otóż nie można być np. kardiologiem czy dermatologiem nie wiedząc jak funkcjonuje cały organizm człowieka. Podobnie jest z gatunkami zwierząt – aby je chronić, najpierw musimy wiedzieć jak funkcjonują, gdzie mieszkają, co jedzą, jak się zachowują i kiedy. A to wszystko zależy od środowiska wokół nich.
No dobrze, zatem pierwsza część programu warsztatów była poświęcona szeroko pojętej bioróżnorodności. Wiedząc to wszystko, można było przejść do naszej gwiazdy – lotokota filipińskiego. Z naszych badań wynika, że wiedza na temat tych zwierząt nie jest zadowalająca. Dlatego naszym celem było przybliżyć lokalnej społeczności życie tych zwierząt i ich rolę w ekosystemie. Co jedzą? Gdzie występują? Jak żyją? Co robią pożytecznego w środowisku? Co im zagraża i dlaczego powinniśmy je chronić? To były kwestie, które chcieliśmy przybliżyć naszym słuchaczom. A to wszystko po to, żeby mieszkańcy Lundag i Katipunan zaczęli darzyć te zwierzęta sympatią.
Godzina ZERO – warsztaty czas zacząć!
Sześć naszych studentek – byłych i obecnych – udało się pod koniec stycznia do Andy, aby przeprowadzić zajęcia dla miejscowych. Najpierw dziewczyny przeprowadziły warsztaty we wsi Lundag – 25 i 26 stycznia, potem zaś udały się do wsi Katipunan, gdzie spotkały się z mieszkańcami 27 i 28 stycznia. Choć program był ten sam, jeden dzień był przeznaczony dla nastolatków, drugi dla dorosłych. Najpierw studentki prowadziły część teoretyczną, a później był czas na sprawdzenie swojej wiedzy w różnych zadaniach. Całość trwała ok. 4,5 godziny.
Co ważne, warsztaty odbywały się w języku Cebuano – tak, aby każdy uczestnik dobrze zrozumiał w czym rzecz. Ponadto, większość części teoretycznej miała raczej charakter dyskusji, aniżeli „suchego” wykładu. Nie od dzisiaj bowiem wiadomo, że im bardziej człowiek zaangażowany w daną rzecz, tym więcej z niej zapamiętuje. Ale jest też drugi tego cel. Nic o miejscowych, bez miejscowych! Chcieliśmy jeszcze dogłębniej poznać ich perspektywę, aby móc lepiej planować nasze działania.
Czy nam się udało?
Sądząc po ciepłym przyjęciu przez mieszkańców oraz ich dużej aktywności podczas warsztatów – TAK! Dziewczyny zostały również „odznaczone” w podziękowaniu za czas i włożony trud. Ale czy to wszystko przyniosło realne efekty? To również chcieliśmy stwierdzić. W tym celu postanowiliśmy dokonać ewaluacji warsztatów i odpowiedzieć na pytanie “Czy coś w głowach słuchaczy zostało?”. Sprawdziliśmy ich wiedzę dzień przed warsztatami, dzień po i wrócimy tam po trzech miesiącach. Pozwoli nam to zobaczyć krótkotrwały i długotrwały efekt naszych działań edukacyjnych. Pomoże też ustalić co moglibyśmy w programie warsztatów ulepszyć.
Dziękujemy!
Chcielibyśmy podziękować wszystkim zaangażowanym stronom w to przedsięwzięcie. FPE za przekazanie funduszy studentkom, dzięki czemu w ogóle możemy o tym pisać. Władzom wsi Lundag i Katipunan za współpracę i nieocenione wsparcie w organizacji warsztatów. Studentkom (Tal, Pii, Cine, Nat, May i Jashymine) za zaangażowanie, przezwyciężenie wszystkich trudności i wdrożenie projektu w życie. Przede wszystkim zaś dziękujemy mieszkańcom wsi – za ich pomoc w badaniach, ciepłe przyjęcie w ich rodzimych stronach, chęć podzielenia się swoją wiedzą, a także za aktywne uczestnictwo w warsztatach i chęć polubienia lotokota. Bo lotokota warto lubić, a wręcz trzeba! Zapewnia on bowiem prawidłowe funkcjonowanie ekosystemu!
Autor: Filip Wojciechowski (Fundacja Kahibalo)
