Baybayin. Filipińskie pismo sylabiczne
Alfabet łaciński został wprowadzony na Filipinach podczas podczas hiszpańskiej kolonizacji. Przed tym, na wyspach filipińskich istniał filipińskie pismo sylabiczne czyli Baybayin…
Pochodzenie Baybayin
Baybayin, często mylnie utożsamiany z Alibatą, to przedkolonialne filipińskie pismo sylabiczne. Podstawą słowotwórczą nazwy jest baybáy, słowo oznaczające „zaklęcie”. Choć głównie jest kojarzony z tagalskim, był również szeroko stosowany wśród języków Bisaya, Ilokano, Pangasinan, Bikol i Pampangan. Uważa się, że Baybayin prawdopodobnie wywodzi się z pisma Kawi z Jawy, Bali i Sumatry, które ma indyjskie korzenie. Z drugiej strony, istnieje teoria, że znaki Baybayin wzorowano na kształtach małży. Odgrywały one bowiem kluczową rolę w życiu codziennym mieszkańców filipińskich wysp. Co ciekawe, „Doctrina Christiana” (pierwsza książka opublikowana na Filipinach w 1593 r.) wydana była właśnie w piśmie Baybayin (obok hiszpańskiego i tagalskiego pisanego alfabetem łacińskim).
Język sylabiczny
Najbardziej charakterystyczną cechą Baybayin jest płynna natura jego znaków, która nadaje pismu elegancji i wrażenia ruchu. Znaki składają się z zakrzywionych linii i płynnych pętli. Nadaje im to artystyczny wymiar w przeciwieństwie do prostych linii i sztywnych kątów alfabetu łacińskiego. Łaciński system alfabetyczny reprezentuje podstawowy dźwięk lub fonem do budowy sylab. Z kolei Baybayin działa jako system sylabiczny, w którym każdy znak sam w sobie jest już samodzielną sylabą.
Łącznie istnieje 17 znaków Baybayin obejmujących 3 samogłoski i 14 spółgłosek. Ten podstawowy zestaw pozwala już na reprezentowanie różnych dźwięków i słów. Jednak po dodaniu kudlits (czyt. znaków diakrytycznych w alfabecie łacińskim), złożoność jego sylabicznej reprezentacji wzrasta do 45. Układ znaków Baybayin znacznie różni się od współczesnych skryptów. Podczas pisania nie są one od siebie oddalone. Zamiast tego są zapisywane w sposób ciągły, a pionowe linie służą jako jedyny znak interpunkcyjny. Możemy czytać Baybayin tak, jak dziś czytamy w językach europejskich. W związku z tym czytamy Baybain od lewej do prawej w rzędach postępujących od góry do dołu.
Bambusem pisane
Boxer Codex, hiszpański manuskrypt napisany około 1590 roku, opisuje miejsca, zwyczaje i grupy etniczne na Filipinach (i nie tylko). W dokumencie tym opisano jedną z najpopularniejszych metod, jaką przedhiszpańscy Filipińczycy pisali znakami sylabicznymi. Co ciekawe, rdzenne plemiona na wyspach Palawan i Mindoro nadal jej używają. Polegała ona na grawerowaniu pisma za pomocą sztyletu lub zaostrzonego kawałka bambusa na miejscowych materiałach. Bambus był preferowanym wyborem ze względu na jego dostępność i wszechstronność. Następnie wyryte znaki przecierano popiołem, aby bardziej się wyróżniały.
Dziedzictwo kulturowe
Pomimo swojego historycznego znaczenia, od czasu hiszpańskiej kolonizacji filipińskie pismo sylabiczne powoli wychodziło z użycia. Jednak ostatnio rosną wysiłki na rzecz ożywienia Baybayin jako symbolu dziedzictwa kulturowego i tożsamości narodowej. Można go znaleźć w różnych formach wyrazu artystycznego. Znaki pojawiają się od tatuaży, wzorów odzieży po sztukę cyfrową i kaligrafię. W związku z tym ludzi zachęca się do uczenia czytania i pisania Baybayin w celu jego zachowania. Wszystko to ma na celu ponowne połączenie Filipińczyków z ich korzeniami z czasów przedkolonialnych.
Autor: Azize Alamea Sabellana (Studentka USC)