Baybayin - filipiński alfabet przedkolonialny - Fundacja Kahobalo
Kahibalo » Blog » Baybayin. Filipińskie pismo sylabiczne

Baybayin. Filipińskie pismo sylabiczne

Alfabet łaciński został wprowadzony na Filipinach podczas podczas hiszpańskiej kolonizacji. Przed tym, na wyspach filipińskich istniał filipińskie pismo sylabiczne czyli Baybayin…

Pochodzenie Baybayin

Baybayin, często mylnie utożsamiany z Alibatą, to przedkolonialne filipińskie pismo sylabiczne. Podstawą słowotwórczą nazwy jest baybáy, słowo oznaczające „zaklęcie”. Choć głównie jest kojarzony z tagalskim, był również szeroko stosowany wśród języków Bisaya, Ilokano, Pangasinan, Bikol i Pampangan. Uważa się, że Baybayin prawdopodobnie wywodzi się z pisma Kawi z Jawy, Bali i Sumatry, które ma indyjskie korzenie. Z drugiej strony, istnieje teoria, że znaki Baybayin wzorowano na kształtach małży. Odgrywały one bowiem kluczową rolę w życiu codziennym mieszkańców filipińskich wysp. Co ciekawe, „Doctrina Christiana” (pierwsza książka opublikowana na Filipinach w 1593 r.) wydana była właśnie w piśmie Baybayin (obok hiszpańskiego i tagalskiego pisanego alfabetem łacińskim).

Język sylabiczny

Najbardziej charakterystyczną cechą Baybayin jest płynna natura jego znaków, która nadaje pismu elegancji i wrażenia ruchu. Znaki składają się z zakrzywionych linii i płynnych pętli. Nadaje im to artystyczny wymiar w przeciwieństwie do prostych linii i sztywnych kątów alfabetu łacińskiego. Łaciński system alfabetyczny reprezentuje podstawowy dźwięk lub fonem do budowy sylab. Z kolei Baybayin działa jako system sylabiczny, w którym każdy znak sam w sobie jest już samodzielną sylabą.

Łącznie istnieje 17 znaków Baybayin obejmujących 3 samogłoski i 14 spółgłosek. Ten podstawowy zestaw pozwala już na reprezentowanie różnych dźwięków i słów. Jednak po dodaniu kudlits (czyt. znaków diakrytycznych w alfabecie łacińskim), złożoność jego sylabicznej reprezentacji wzrasta do 45. Układ znaków Baybayin znacznie różni się od współczesnych skryptów. Podczas pisania nie są one od siebie oddalone. Zamiast tego są zapisywane w sposób ciągły, a pionowe linie służą jako jedyny znak interpunkcyjny. Możemy czytać Baybayin tak, jak dziś czytamy w językach europejskich. W związku z tym czytamy Baybain od lewej do prawej w rzędach postępujących od góry do dołu.

Bambusem pisane

Boxer Codex, hiszpański manuskrypt napisany około 1590 roku, opisuje miejsca, zwyczaje i grupy etniczne na Filipinach (i nie tylko). W dokumencie tym opisano jedną z najpopularniejszych metod, jaką przedhiszpańscy Filipińczycy pisali znakami sylabicznymi. Co ciekawe, rdzenne plemiona na wyspach Palawan i Mindoro nadal jej używają. Polegała ona na grawerowaniu pisma za pomocą sztyletu lub zaostrzonego kawałka bambusa na miejscowych materiałach. Bambus był preferowanym wyborem ze względu na jego dostępność i wszechstronność. Następnie wyryte znaki przecierano popiołem, aby bardziej się wyróżniały.

Dziedzictwo kulturowe

Pomimo swojego historycznego znaczenia, od czasu hiszpańskiej kolonizacji filipińskie pismo sylabiczne powoli wychodziło z użycia. Jednak ostatnio rosną wysiłki na rzecz ożywienia Baybayin jako symbolu dziedzictwa kulturowego i tożsamości narodowej. Można go znaleźć w różnych formach wyrazu artystycznego. Znaki pojawiają się od tatuaży, wzorów odzieży po sztukę cyfrową i kaligrafię. W związku z tym ludzi zachęca się do uczenia czytania i pisania Baybayin w celu jego zachowania. Wszystko to ma na celu ponowne połączenie Filipińczyków z ich korzeniami z czasów przedkolonialnych.


Autor: Azize Alamea Sabellana (Studentka USC)

Podobne wpisy