Dlaczego José Rizal jest filipińskim bohaterem narodowym?

30 grudnia Filipińczycy obchodzą Dzień Rizala. To święto poświęcone wyjątkowej postaci. Jak to się stało, że José Rizal – intelektualista, lekarz, poliglota, poeta, zwolennik reform, został filipińskim bohaterem narodowym? Dziś chcemy Wam opowiedzieć trochę o tej niezwykle ważnej dla Filipińczyków postaci!

José Rizal – bohater

Choć brzmi to niewiarygodnie, José Rizal łączył w sobie wiele twarzy i profesji. Był człowiekiem renesansu o ogromnej wiedzy z różnych dziedzin, często bardzo odległych od siebie i zupełnie ze sobą niepowiązanych. Był poliglotą piszącym i mówiącym w 22 językach. Poza tym, był lekarzem, a także pedagogiem. Był utalentowaną osobą pasjonującą się malarstwem, rzeźbiarstwem i rysunkiem. Ale oprócz tego był także autorem, reformatorem, propagandystą, nacjonalistą i głęboko zakorzenionym filipińskim patriotą. Co jednak sprawiło, że dla Filipińczyków został bohaterem?

Mały Pepe – Intelekt i determinacja

Dr José Protacio Rizal Mercado y Alonso Realonda urodził się w Calamba, Laguna w 1861 roku. Miał typowe dzieciństwo wypełnione miłością i czułością ze strony rodziny. Co ciekawe, już w młodym wieku Pepe (pseudonim Rizala) wykazywał się niezwykłym intelektem. W wieku, w którym dzieci zwykle uczą się alfabetu, on już pisał wiersze. Jednym z nich jest słynny „Sa Aking Mga Kababata” (To My Fellow Children). Już w tak młodym wieku jego oczy były skierowane na trudne warunki życia jego pobratymców. 

W jego sercu tliła się już wielka determinacja do walki o wolną filipińską ojczyznę. Ten mały chłopiec stał się jednym z największych darów intelektualnych swojego pokolenia. Wykazywał naturalną fascynację pięknem świata i szczerze kochał edukację. Wyznawał wspaniałe zasady dotyczące wiary i był ciekawy innych kultur i języków. Ale przede wszystkim przez całe życie dążył do wolności i sprawiedliwości. Stał się najbardziej opiewanym bohaterem przeciwko hiszpańskim rządom. 

José Rizal – zwolennik reform

Rizal nie walczył na krwawym polu bitwy. Nie wziął też do ręki tradycyjnego noża bolo, miecza ani karabinu. Nie zabił też żadnego Hiszpana. Nasuwa się więc pytanie… Dlaczego José Rizal jest filipińskim bohaterem narodowym?

„Jeśli ktoś musi umrzeć, niech przynajmniej umrze w swoim kraju, dla dobra swojego kraju i w imieniu swojego kraju”. 

Przez 333 lata, od 1565 do 1898 roku, Filipiny były kolonią Hiszpanii. Były to trzy długie stulecia cierpienia, niesprawiedliwości, ucisku, przemocy i złych rządów, których doświadczyli Filipińczycy. Co ciekawe, Rizal początkowo nie dążył do uniezależnienia kraju od Hiszpanii. Nie chciał ani przemocy, ani rewolucji. Wszystko, za czym się opowiadał, to reformy społeczno-polityczne. Rządu, który szanowałby swoich ludzi, dając im równe prawa człowieka i możliwości, jakimi cieszyli się Hiszpanie. 

„Noli me tangere”

Niestety, Hiszpania nigdy na to nie pozwoliła. Gdy Rizal udał się do Europy, aby zdobyć wykształcenie, zaangażował się w walkę swoich rodaków. Publikował swoje eseje i artykuły w gazecie o nazwie „La Solidaridad”. José Rizal pisał o tym, że rządzący są niegodni wiary jego ludu i o mrocznych konsekwencjach takich nieuczciwych rządów. Ostro krytykował też hiszpańskie władze.

Gdy przebywał w Hiszpanii, dystans nie powstrzymał go przed walką o reformy polityczne i  sprawiedliwość dla narodu filipińskiego. Rizal napisał swoją pierwszą powieść zatytułowaną „Noli Me Tangere (Nie dotykaj mnie)”. Ukończono i opublikowano ją w Niemczech w 1886 roku. Było to arcydzieło z pasją obnażające nikczemność hiszpańskiego rządu i duchowieństwa w jego kraju. Szalejące okrucieństwa, grabieże i korupcja. Posłużył się postaciami przedstawiającymi hiszpańskich duchownych, ludzi, którzy powinni szerzyć słowa miłosierdzia. Niestety byli jednak również ludźmi o nienasyconej chciwości, dopuszczającymi się nadużyć. 

Powieści, które zainspirowały filipińskie serca

Po pierwszym dziele nastąpiły kolejne. Pięć lat później, w 1891 roku, opublikowano „El Filibusterismo” („Rządy chciwości”) – kontynuację pierwszej powieści. Tym razem José Rizal uhonorował trzech filipińskich księży męczenników, co później stało się powodem jego aresztowania. Jego książki broniły Filipińczyków przed zarzutami obcych o głupotę i analfabetyzm, a także demaskowały nieludzkie działania hiszpańskiego rządu… Ale przypominały również Filipińczykom o ich własnych błędach, które wpędziły ich w niepożądany los. Publikacje Rizala głęboko rezonowały z jego rodakami. 

Wywołały w ich sercach poczucie nacjonalizmu i patriotyzmu. Był to czas, w którym pojawiła się duma narodowa i tożsamość. To ostatecznie doprowadziło Filipińczyków do buntu przeciwko rządzącym. Rizala poproszono o udział w zbrojnej rewolucji, ale odmówił. Chociaż nigdy nie popierał zbrojnej rewolucji, stwierdził, że nigdy nie mógłby winić innych Filipińczyków za podejmowanie takich działań. 

La Liga Filipina

W 1892 roku José Rizal powrócił do Manili. Nie próżnował i założył tajne stowarzyszenie – La Liga Filipina. Celem organizacji było zaangażowanie ludzi w dążenie do reform prawnych. To było już zbyt wiele dla kolonialnych rządów, które i tak były już wściekłe z powodu jego twórczości. Rizal został aresztowany i uwięziony w Forcie Santiago między innymi za antykatolickie i antyrządowe poglądy. Następnie deportowano go do Dapitan (Mindanao) na 4 lata. Tutaj poświęcił się nauczaniu młodzieży. Zresztą Rizal jest znany z powiedzenia: „młodzież jest nadzieją Ojczyzny”. Wierzył, że edukacja jest najlepszym narzędziem zmian, rozwoju i wolności. Niestety, jego spokojne życie na wygnaniu wkrótce dobiegło końca.

Patriota do ostatniego tchnienia

W grudniu 1896 roku José Rizal został postawiony przed sądem, gdzie oskarżono go o rebelię, podburzanie i założenie nielegalnego stowarzyszenia. W wyniku procesu ten wielki człowiek otrzymał wyrok śmierci. Dzień przed egzekucją napisał swój ostatni utwór. Był to wiersz „Mi Ultimo Adios” (Moje ostatnie pożegnanie) napisany na małej kartce papieru w jego celi. 30 grudnia 1896 r. Rizal spokojnie udał się w marszu śmierci na trawy Bagumbayan, gdzie został rozstrzelany przez ośmiu żołnierzy plutonu egzekucyjnego. Gdy został postrzelony, stanął twarzą w twarz ze swoimi oprawcami, a następnie upadł i zmarł, patrząc w niebo. 

To wydarzenie (między innymi) doprowadziło do rewolucji filipińskiej w 1896 roku. Zapoczątkowali ją Katipuneros pod przywództwem innego bohatera – Andrésa Bonifacio. Powstali przeciwko brutalnemu hiszpańskiemu rządowi kolonialnemu z nożami bolo w ręku i patriotyzmem w sercu.

Słowa, które pozostają w filipińskich sercach do dziś

Większość filipińskich patriotów, których znajdujemy w książkach historycznych, stała się bohaterami, chwytając za broń w walce z Hiszpanami i przelewając krew za naród. Rizal sięgnął po swoją własną broń – pióro i zanurzył je w atramencie. Spisał słowa swojego wielkiego umysłu, które rozpaliły męstwo w sercach Bonifacio i innych patriotów. Napisał słowa, które wzbudziły ducha nacjonalizmu w każdym Filipińczyku. Rizal przeżył krótkie, ale znaczące i wartościowe życie. Wywarł ogromny wpływ na swój naród. Pozostawił dziedzictwo w postaci swojej twórczości, która przetrwała pokolenia i nigdy nie przestała rozpalać poczucia filipińskiej tożsamości w sercach obywateli. Rizal umarł z dumą i honorem – ponieważ umarł w swoim kraju, dla dobra swojego kraju i w imieniu swojego kraju. 

W hołdzie i czci, 30 grudnia (dzień śmierci bohatera) ogłoszono Dniem Rizala. Jest on obchodzony przez Filipińczyków, aby upamiętnić José Rizala i jego miłość do narodu. Uroczysta ceremonia odbywa się rokrocznie w Rizal Park w Manili, gdzie stoi pomnik bohatera narodowego i gdzie przechowywane są jego szczątki.

Autor: Krystal Nudalo (Studentka USC)